Jo Ellison / Financial Times

Üniformalar aleminin en tuhafı uçuş görevlilerinkiler olabilir. Kısmen zabıta kısmen servis elemanı olarak çalışan kabin görevlilerinin bir yandan etrafa sakin bir otorite ve soğukkanlılık yayarken bir yandan da gökyüzünde yoğun türbülanslı bir yolculuk sırasında 300 kişiye tikka masala gibi yemekler sunacak el becerisini göstermeleri gerekiyor.

Ulusal hava yolu şirketlerinin üniformaları kendi ülkelerine dair bazı ayırt edici özellikler içerir. Özgünlük genellikle “yerel” bir ayrıntıyla yansıtılır: Örneğin Emirates mürettebatı kırmızı bir şapka ile beyaz bir şal takıyor. Hava yolu şirketlerinin milli kıyafetlerle daha içli dışlı olduğu örnekler de var. Mesela Singapore Airlines’daki kadın personel “sarong kebaya” giyiyor. 1968 yılında Pierre Balmain’in tasarladığı bu batik giysi bugün bile dalkavukluk tınısı taşıyan itaatkar “Singapurlu kız” imgesinin ete kemiğe bürünmüş hali.

Bu hafta British Airways de 1500 meslektaş ve 50 workshop’u kapsayan uzun istişare sürecinin ardından uçuş görevlilerinin yeni formalarını tanıttı. 20 yıl sonra yenilenen üniformalar Londra’nın Mayfair semtindeki ünlü cadde Savile Row’da terzilik yapan Ozwald Boateng tarafından personele daha geniş seçenekler sunacak şekilde tasarlandı. Erkekler yeleğin yanı sıra dar veya geniş pantolon giyebiliyor. Kadın üniformalarında ise başörtüsü seçeneği var. Ek olarak geleneksel etek ve pantolonlar, hatta hakiki bir iş tulumu da mevcut. Hepsinde kızıl detaylar bulunuyor ve şirket logosu jakarın içine işlenmiş, şık şalın üzerindeki hava dalgası şeklindeki baskı da yeni.

“İkram bebekleri” hostesler

Hava yolu üniformaları modern tasarımcılar için tuhaf bir çıkmaz içeriyor çünkü birbiriyle çelişen ilgi ve ihtiyaçlara yanıt vermek şart. İstişare süreci yeteneği ve modayı bir nevi kısırlaştırıyor ve ruhtan ziyade düzene önem veriliyor.

Yeni üniformaları Ozwald Boateng tasarladı.

Hosteslerin “ikram bebekleri” olarak anıldığı ve fetiş bebekleri gibi giydirildikleri eski günlerde işler çok daha kolaydı. Hostes üniformasının altın çağı 1960’ların sonundaki o kısa döneme denk gelmişti. Aynı günlerde profesyonel kadınlara cinsellik katan genç kız kıyafetleri hala “özgür kadın” tarzı olarak sunulabiliyordu.

O günlerde Southwest Airlines uçuş görevlileri seksi kısa şortlar, hipster kemerleri ve dize kadar gelen çizmeler giyiyordu. Emilio Pucci’nin tasarladığı Braniff streç elbiseler revaçtaydı. Uçuş mürettebatındaki kadınların komik şapkalar takması beklenen bir deneyler dönemiydi. Pucci üniformasında küre şeklinde fanus benzeri bir başlık vardı. Hemen ardından Pan Am’ın benzer saçmalıktaki melon şapkaları geldi. Bugün bile büyüleyici görünüyorlar: Seyahatin “altın çağını” simgeliyorlar. O günlerde her şey havalı, ikramlar birinci sınıftı.

İngilizler hep katıydı

British Airways ise İngiliz kurumların geleneğine yakışır biçimde her zaman daha sert, daha katı ve biraz şatafatlı bir tarz benimsedi. British Overseas Airways Corporation için üniforma tasarlayan ilk modacı Maurice Helman olmuş, haute couture dünyasından ilhamla askeri tarzda büyük düğmeli etekli takımlar yaratmıştı. Sonraki üniformalar da Christian Dior’un gri renklerini onaylayarak modayı takip etti.
1960’ların başında Kraliçe’nin terzisi Sir Norman Hartnell bir donanma formasıyla çıkageldi. Birkaç yıl sonra Sir Hardy Amies meşhur kızıl pelerini getirdi.

Görece kapsayıcı bir işveren olan şirket hızlı davranıp kimono ve pantolonlara da yer verdi. 1970’lerde Pakistan’daki mürettebat başörtüsü benzeri bir kapüşon takabiliyordu. Julien Macdonald’ın 2003 tarihli son tasarımı geçmişin cazibesini yakalamaya çalıştı ama şirket modern tarzın kaprislerine boyun eğmektense ağırbaşlı bir iş bilirlik havası vermeyi seçti. Boateng’e göre uçuş personelinin en önem verdiği konulardan biri kıyafetlerin çok farklı iklimlere maruz kalması:

Tasarımda Brexit etkisi

Tasarımcı "Üniformalar -18 derece sıcaklıkta test edildi. Ayrıca kıyafetlerin yüzde doksanı geri dönüştürülmüş polyesterden üretildiği için sürdürülebilirlik konusunda daha ileri; gerçi uzun uçuşlarda kısa dinlenme seansları sonrası nasıl kokacaklarını hayal edemiyorum" diyor. Kısacası yeni formalar pek seksi değil ama 2023’te uçuş görevlisi olmanın da pek seksiliği kalmadı: BA uçuş görevlilerinin çıplak maaşı yılda 18 bin 169 sterlin, yani yaklaşık 421 bin TL.

British Airways’in sahibi International Airlines Group bir İngiliz-İspanyol grubu ancak firma milli gurur simgesi olarak şanlı geçmişine tutunmayı sürdürüyor. Üniformalar da kapsayıcı, pratik ve gayreti yansıtıyor. Tulumlar biraz küstah ama ciddi: Enerjik şal ve plili eteklerle tarlada çalışan kızları andıran net bir iz bırakıyor.

Kimin böyle bir kısa kollu giymek isteyeceğini ve hangi erkeğin yeleği tercih edeceğini aklım almasa da belli ki 50 atölye çalışmasına katılanlar öyle düşünmüyor. Bana göre yelekler kolları sıvayıp işini halledecek birinden ziyade teknik direktörlere veya eğlence mekanlarına gidenlere göre. Boateng’in BA gardırobu Brexit sonrası dünyadaki marka mesajlarının ilginç bir yansıması: Bir zamanlar popüler olan İngiliz tatil yerlerinin ışıltısının sönmeye başladığı izlenimini veriyor. 

©️ The Financial Times Limited